دیوارچینی ساختمان به شیوه مهندسی

دیوارچینی ساختمان

دیوارچینی در ساختمان به منظور جداسازی محیط بیرونی از فضای داخلی و یا تقسیم محیط داخلی ساختمان استفاده میشود. دیوار در ساختمان با توجه به نوع بلوک ساختمانی استفاده شده و مصالح ساختمانی به کار رفته در دیوارچینی و همچنین انتظار باربری آن به سه دسته اصلی دیوار باربر، دیوار جداساز و دیوار حائل تقسیم میشود. دیوار باربر به عنوان یک عضو سازه ای و به منظور تحمل وزن سقف طبقه بالاتر و همچنین به عنوان المان سازه ای وظیفه انتقال نیرو به فونداسیون ساختمان را به عهده دارد. دیوارچینی دیوار باربر با توجه به وظیفه انتقال نیرو باید بسیار با دقت انجام گیرد و معمولاً ضخامت این نوع دیوار در مقایسه با انواع دیگر دیوار بیشتر است. در دیوار باربر معمولاً از انواع آجر فشاری به دلیل تحمل بار بیشتر و مابین آجرها از ملات ماسه سیمان استفاده میشود. دیوار جداساز نقش غیر سازه ای در ساختمان دارد و فقط برای جداسازی محیط بیرونی ساختمان و فضای داخلی ساختمان و همچنین تقسیم فضای داخلی ساختمان کاربرد دارد. در ایران معمولاً از انواع بلوک ساختمانی سبک مانند انواع بلوک سیمانی سبک و بلوک سفالی و هبلکس استفاده میشود. به منظور دیوارچینی دیوار جداساز ساختمان استفاده میشود. همچنین دیوار حائل نیز به منظور تحمل فشار جانبی ناشی از خاک اطراف محل گودبرداری به ساختمان احداث میشود. معمولاً از انواع دیوار بتنی و یا آجر فشاری برای دیوارچینی دیوار حائل استفاده میشود. دیوارچینی به شیوه مهندسی هر کدام از انواع دیوار با یکدیگر متفاوت است که در زیر به شرح آن خواهیم پرداخت.

دیوارچینی دیوار باربر

به دیوارکشی دیواری که بار سقف و همچنین فشار وارده به دیوار ساختمان را تحمل میکند دیوار باربر و یا در اصطلاح قدیم دیوار حمال گفته میشود. دیوار باربر یا دیوار حمال میتواند به عنوان دیوار خارجی ساختمان و یا دیوار داخلی استفاده شود و ضخامت آن نباید کمتر از 35 سانتیمتر باشد. یکی از نکات مهمی که در دیوارچینی دیوار باربر باید به آن توجه کرد این است که شیوه اجرا و همچنین نوع بلوک به کار رفته در آن باید مطابق با مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان ایران باشد. با توجه به اینکه دیوار باربر نوعی المان سازه ای محسوب میشود الزاماً مصالح به کار رفته در آن باید مطابق با ضوابط مقررات ملی ساختمان باربر باشد. به همین منظور نمیتوان از انواع بلوک سبک و یا بلوک سفالی در دیوارچینی دیوار باربر و یا دیوار حمال استفاده کرد. مطابق با استاندار 2800 ایران برای مقابله با بارهای زلزله وارد بر ساختمان در بند 3-2-3 حداقل ضخامت دیوار باربر نباید کمتر از یک دهم ارتفاع طبقه باشد و همچنین ضخامت دیوار حمال تحت هر شرایطی نباید کمتر از 35 سانتیمتر باشد. مسیر انتقال بار در سیستم دیوار باربر به این صورت است که ابتدا بار وارده ناشی از طبقات بالاتر به کمک دیوار به کف طبقه منقل میشود و از طریق دیافراگم طبقه که به عنوان مثال میتواند سقف تیرچه بلوک باشد انتقال بار به تیرهای فرعی و سپس تیرهای اصلی ساختمان انجام میگیرد. پس از آن بار از طریق ستون ها به فونداسیون و از آن طریق به خاک منتقل میشود. در حال حاضر در ایران استفاده از دیوار باربر به عنوان تنها المان سازه ای برای باربری سقف فقط در برخی از ساختمان های روستایی کاربرد دارد و استفاده از آن در شهرسازی مدرن منسوخ شده. البته همچنان در برخی از مناطق شهری ایران سیستم ترکیبی دیوار باربر و اسکلت فلزی یا بتنی مورد استفاده قرار میگیرد.

دیوارچینی دیوار جداساز یا غیر باربر

دیوار جداساز یا پارتیشن به منظور جداسازی بیرون ساختمان، جداسازی محیط داخل ساختمان و همچنین به منظور جداسازی بین واحدهای ساختمان کاربرد دارد. با توجه به اینکه از دیوار جداساز انتظار انتقال بار و نیرو نیست و تنها انتظار از آن حفظ عایق صوتی و حرارتی است میتوان از انواع بلوک سبک ساختمانی مانند بلوک سفال در دیوارچینی دیوار جداساز استفاده کرد. دیوارهای جدا کننده باید بتوانند وزن خود و همچنین وزن درب و پنجره و متعلقانی که بر روی آن سوار است را تحمل کنند. همچنین مقاومت دیوار جدا کننده باید به گونه ای باشد که بتواند در مقابل نیروی زلزله تا حد امکان مقاومت کند و در اثر زلزله تخریب نشود و آوار آن برای ساکنین ایجاد خطر نکند. پس از زلزله کرمانشاه در سال 1396 پژوهشگاه زلزله ایران اقدام به تدوین پیوست ششم آیین نامه 2800 ایران کرد که مطابق آن دیوارهای پیرامونی و دیوارهای داخلی ایران باید مطابق آن دیوارچینی صورت گیرد. دیوارهای جدا کننده غیر باربر ساختمانی با توجه به محل آن معمولاً با مصالح رایج در ایران ساخته میشود. دیوار پیرامونی ساختمان در ایران معمولاً با انواع بلوک سفالی و بلوک سیمانی و یا بلوک هبلکس دیوارچینی میشود. با توجه به اینکه مطابق با مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان ایران صرفه جویی انرژی در ایران توصیه میشود که از انواع بلوک AAC برای دیوارچینی پیرامونی ساختمان استفاده شود. با توجه به اینکه قیمت هبلکس نسبت به سایر انواع بلوک ساختمانی مانند بلوک سفالی و یا بلوک سیمانی در ظاهر بیشتر است اما کاهش هزینه های ناشی از گچ و خاک و همچنین دستمزد اجرت دیوارچینی منجر به هم قیمت شدن آن با سایر بلوک ساختمانی میشود. ساخت دیوار با بلوک هبلکس با استفاده از چسب پودری مخصوص صورت میگیرد و از این نظر مصرف آن در مقایسه با ملات ماسه سیمان هزینه کمتری برای اجرا دارد. در صورت استفاده از انواع بلوک سنتی برای دیوارچینی توصیه میشود که از بلوک های فوم دار استفاده شود تا تا حد امکان دیوار عایق صوتی و عایق حرارتی باشد. برای دیوارهای جدا کننده داخلی یا اصطلاحاً تیغه نیز بحث عایق بودن بسیار مهم است. در صورتی که از انواع بلوک سفالی و یا بلوک سیمانی استفاده میشود ترجیحاً از نوع فوم دار استفاده شود. یا توجه به اینکه عایق صدا بودن دیوار جدا کننده بین واحدهای مجاور ساختمان بسیار مهم است و ممکن است منجر به اذیت ساکنین شود توصیه میشود از انواع بلوک AAC و یا اصطلاحاً بلوک هبلکس استفاده شود. بلوک AAC یا بلوک هوادار بتنی اتوکلاو شده که در ایران به نام هبلکس Hebelex شناخته میشود عایق عالی صوت و حرارت است و مطابق با مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان ایران منجر به کاهش هزینه های ناشی از مصرف انرژی در ساختمان میشود.

دیوارچینی با مصالح نوین ساختمانی

برای کاهش هزینه های ناشی از اجرای زمان بر دیوارچینی امروزه استفاده از مصالح نوین ساختمانی در احداث دیوار ساختمان بین اهالی صنعت ساختمان جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. یکی از معروفترین و شناخته شده ترین انواع دیوار با مصالح نوین دیوار کناف سقف است. دیوار کناف متشکل از گچ برگ کناف و همچنین سازه های مخصوص اجرای دیوار کناف است. مطابق با دستورالعمل شرکت Knauf دیوار کناف به دو شیوه دیوار با تکیه گاه جانبی و همچنین دیوار به روش خود ایستا اجرا میشود. در سیستم دیوار کناف به روش خود ایستا از سازه های مخصوص به نام رانر Runner و استاد Stud استفاده میشود. رانر عضو افقی در اجزای دیوار کناف و استاد عضو قائم در دیوار کناف است. برای اجرای دیوار کناف به روش خود ایستا ابتدا رانر و سپس استاد اجرا میشود و پس از آن در دو طرف آن گچ برگ کناف اجرا میشود. گچ برگ کناف با ضخامت 12.5 میلیمتر و سازه رانر با ضخامت 7 سانتیمتر اجرا میشود که مجموع آن 10 سانتیمتر خواهد بود. همچنین برای عایق صوتی و عایق حرارتی کردن دیوار کناف میتوان از پشم سنگ استفاده کرد. پشم سنگ در دو نوع رولی و تخته ای به فروش میرسد و معمولاً به عنوان عایق سازی صوتی در دیوارچینی کاربرد دارد. قیمت کناف به مجموع قیمت گچ برگ کناف، سازه کناف و اجرت نصب و اجرای آن تعیین میشود. قیمت دهی کناف جهت ساخت دیوار به دو نوع اجرای دیوار کناف با مصالح و یا اجرای دیوار بدون مصالح و فقط با اجرت صورت میگیرد. پس از نصب دیوار کناف بتونه کاری محل اتصال با استفاده از بتونه مخصوص انجام میشود. پس از بتونه سطح دیوار کناف میتوان روی آن را با استفاده از انواع رنگ آکریلیک و یا رنگ روغنی یا رنگ پلاستیک نقاشی کرد. قیمت دیوار کناف در مقایسه با دیوارچینی با انواع دیگر بلوک ساختمانی هزینه بیشتری دارد اما به دلیل حذف گچ کاری و همچنین سرعت اجرای بالای آن معمولاً در پروژه های بزرگ توجیه اقتصادی دارد. یکی دیگر از انواع پانل پیش ساخته که امروزه در صنعت ساختمان کاربرد ویژه ای به دلیل سرعت بالا در نصب و اجرا پیدا کرده است فایبر سمنت برد است. فایبر سمنت برد نوعی پانل سیمانی مسلح شده با الیاف فیبر است که در تونل اتوکلاو عمل آوری شده است. در واقع پانل فایبر سمنت برد نوع مدرن و پیشرفته پانل سیمانی است که در انواع ضخامت 4 میلیمتر تا 18 میلیمتر در ایران تولید و به فروش میرسد. از فایبر سمنت برد میتوان به عنوان دیوار پیرامونی و همچنین دیوار داخلی استفاده کرد. هزینه دیوارچینی با فایبر سمنت برد نسبت به سایر روش های سنتی اندکی بالاتر است و در شرایطی که به عنوان دیوار پیرامونی استفاده میشود نیاز به شاسی کشی فولادی و همچنین آب بندی با بتونه مخصوص خود دارد. سرعت اجرای دیوار با استفاده از فایبر سمنت برد بسیار بالاست و معمولاً در پروژه های بزرگ از آنجایی که سرعت اجرا و احداث دیوار بسیار مهم است استفاده از آن توجیه اقتصادی دارد.

نحوه دیوارچینی و ضوابط آیین نامه به روش مهندسی

جهت دیوارچینی با استفاده از آجر فشاری و یا بلوک سیمانی نیاز به تجهیزات و همچنین مصالح ساختمانی متناسب با نوع دیواری که قرار است احداث شود. به طور کلی جهت دیوارچینی به روش سنتی نیاز به ابزاری مانند کمچه، ریسمان، تراز، شمشه، تیشه، شاقول و متر فلزی نیاز است. معمولاً اجرای دیوارچینی توسط بنا مجرب و با وسایل کار انجام میشود. همچنین برای اجرای دیوار آجری و یا بلوک سیمانی نیاز به مصالح پایه صنعت ساختمان مانند ماسه شسته بدون خاک و سیمان پرتلند پرتلند تیپ 2 و آب تمیز بدون آلودگی و همچنین آجر فشاری مرغوب میباشد. روند دیوارچینی به شرح زیر میباشد.

1- ابتدا محل دیوار بر روی نقشه معماری مشخص میشود و با استفاده گچ بر روی زمین پیاده سازی میشود. پس از تعیین محل دیوار ناحیه مورد نظر کاملاً آب پاشی میشود. همچنین تمامی آجرها و یا بلوک سیمانی پیش از دیوارچینی باید کاملاً زنجاب شوند تا آب ملات را به خود نگیرد.

2- ملات ماسه سیمان از ماسه شسته و بدون خاک و همچنین سیمان پرتلند تیپ 2 ساختمانی به نسبت 1 به 6 در استانبولی و یا بر روی محیطی عاری از آلودگی ساخته میشود. پیش از اجرای دیوارچینی ملات ماسه سیمان باید به خوبی مخلوط شود.

3- ملات ساخته شده با استفاده از استانبولی به محل منتقل میشود و در کنار شمشه پهن میشود. سپس روی ملات را با استفاده از کمچه صاف کرده و سطح روی آن را با استفاده از شمشه و تراز کاملاً تراز میکنیم.

4- با توجه به نقشه دیوارچینی و همچنین در نظر گیری طول آجر و یا بلوک سیمانی و همچنین ملات میانی ابتدا و انتهای کار را با استفاده از دو آجر بر روی ملات ماسه سیمان تراز شده قرار میدهیم و ابتدای آجر ها را با استفاده از یک ریسمان تراز به یکدیگر متصل میکنیم. ریسمان باید کاملاً کشیده باشد.

5- بین دو آجر ابتدایی و انتهایی را با در نظر گیری بند میانی با استفاده از آجر کاملاً پر میکنیم. آجرهای پر شده رج اول را تکمیل میکنند و پس از تکمیل رج اول روی آن را با استفاده از ملات کاملاً پوشش میدهیم.

6- برای اجرای دیوارچینی یک عدد آجر نیمه در ابتدای کار قرار داده و سپس با استفاده از شاقول اقدام به شاقول کردن آن با رج اول میکنیم. آجر نیمه را در انتهای کار نیز قرار میدهیم و ابتدا و انتها را با استفاده از ریسمان مجدداً تراز میکنیم.

7- مشابه با رج اول، رج دوم را با استفاده از آجر پر میکنیم و پس از اتمام آجر چینی رج دوم با استفاده از فشار دست آجر را به ملات زیر خود فشار میدهیم. پس از اتمام رج دوم دیوار را از هر طرف شاقول میکنیم.

8- سایر رج های دیگر دیوار را نیز مطابق با همین روش و به ارتفاع تعیین شده در نقشه ها ادامه میدهیم. در شرایطی که ارتفاع دیوارچینی به حدود یک متری رسید بهتر است که با استفاده شمشه آلومینیومی و شاقول سطح دیوار کاملاً شاقول شود. پس از اتمام رج آخر و محل اتصال آن با سقف با استفاده از ملات گچ ساختمانی رج آخر و سقف به یکدیگر متصل میشود. البته اتصال دیوار به سقف منجر به عملکرد دیوار به صورت میانقاب میشود که این مطلب باید توسط مهندس ناظر کنترل شود.

مطابق با پیوست ششم آیین نامه 2800 ایران دیوار جداساز به دو شیوه میانقاب و همچنین غیر پیوسته اجرا میشود. در صورتی که دیوارچینی به صورت غیر پیوسته انجام شود در این حالت به جز اتصال دیوار با کف و با پیش بینی درز انقطاع از سازه باربر اصلی باید جدا شود. به منظور جداسازی دیوار از اعضای سازه ای معمولاً از انواع نبشی و ناودانی فولادی و یا گالوانیزه استفاده میشود. همچنین برای جداسازی کامل وادار میانی از سازه اصلی از ورق پلاستوفوم استفاده میشود. با توجه به مقررات ملی ایران پس از جداسازی دیوار از سازه اصلی دیوار به صورت میانقاب عمل نمیکند و انتقال بار لرزه ای به دیوار و برعکس انجام نمیگیرد. همچنین بهتر است بلوک های ابتدایی و انتهایی با استفاده از بست رادیکالی استاندارد به وادار قائم به وسیله جوشکاری و یا با استفاده از میخ متصل شود.